Samkeppnisstaða Háskóla Íslands

Ég er einn þeirra sem hef gaman að ritdeilum manna og því hef ég fylgst grannt með umræðum um samkeppnisstöðu Háskóla Íslands á síðustu vikum. Björn Bjarnason hefur sagt að samningar sem gerðir hafa verið við skóla á háskólastigi hafi aukið fjárhagslegt sjálfstæði skólanna. Hann segir jafnframt að reiknilíkanið sem ákvarðar framlag ríkisins til skólanna sé að mestu leiti tilkomið vegna vinnu Háskóla Íslands og hann hafi í raun fengið meira frá ríkinu en skólinn bað um upprunalega.

Rektor Viðskiptaháskólans á Bifröst tekur að vissu leiti undir þetta því hann segir á heimasíðu skólans að reiknilíkanið sé byggt á óskum HÍ og að það sé hagstætt fyrir fjölmenna skóla á kostnað fámennari skóla. Þannig taki líkanið ekki tillit til þess að á Bifröst fari kennsla fram í litlum hópum á meðan að kennt sé í fimmhundruð manna fyrirlestrum í viðskiptafræðideild HÍ. Þetta eru að vísu ákaflega veik rök því auðvitað myndi Háskólinn bjóða upp á kennslu í fámennari hópum ef hann gæti. Ágúst Einarsson forseti Viðskipta- og hagfræðideildar HÍ segir á vefsíðu sinni að núverandi kerfi, sem fellst í því að allir fá sömu upphæð frá ríkinu óháð því hvar þeir stunda nám sitt, sé ósanngjarnt þar sem einkaskólar innheimti auk þess há skólagjöld.

Staðreyndin er sú að á meðan HÍ neyðist vegna kröfu ríkisvaldsins til að halda uppi kennslu í fámennum greinum þá verður samkeppnisstaða hans slæm. Það er nefnilega rétt að reiknilíkanið tekur ekki tillit til fámennra greina og þess vegna eru það ekki Bifröst eða Háskólinn í Reykjavík sem tapa, heldur HÍ sem til dæmis verður að bjóða upp á námskeið, sérstaklega á sviði hug- og raunvísinda, sem innan við sjö manns sækja.

Háskóli Íslands getur að vísu ekki haldið því fram að hann hafi sjálfkrafa rétt á því að bjóða upp á bestu kennslu sem völ er á. Því miður virðast forsvarsmenn Háskólans ekki vera þessarar skoðunar enda hafa þeir ekki brugðist nægjanlega vel við aukinni samkeppni á háskólastigi. Þetta var til að mynda hluti af gagnrýni forsætisráðherra á Háskóla Íslands í ræðu hans á landsfundi Sjálfstæðisflokksins.

Það eru engin rök að segja að ríkið verði að stökkva til svo að Háskólinn geti áfram boðið upp á bestu kennsluna. Það eru heldur engin rök að segja að nemendur í Háskóla Íslands sem ekki greiða fyrir sína menntun eigi einhverja auka kröfu á ríkið umfram þá sem greiða skólagjöld og það er engin ósanngirni fólgin í því að þeir sem stunda nám í einkaskólum njóti góðs af núverandi kerfi. En það eru góð og gild rök að þar sem Háskóli Íslands er knúinn af ríkisvaldinu til að færa fé frá deildum á borð við Viðskipta- og hagfræðideild til fámennari deilda, þá verði ríkið að bregðast við. Ef hægt er að fallast á að allir eigi að hljóta sömu upphæð frá ríkinu, óháð því hvar þeir stunda nám sitt, þá hljóta menn að taka undir kröfur Háskóla Íslands í þessu máli. Nemandi í Viðskipta- og hagfræðideild HÍ hlýtur nefnilega ekki sömu upphæð frá ríkinu og viðskiptafræðinemi í öðrum skólum. Það er vegna innbyggðs galla í annars ágætu kerfi sem vonandi verður lagfært á næstunni.

Ég held þó að ástæða sé til að taka undir orð rektorsins á Bifröst þar sem hann biður Háskóla Íslands að horfa í eigin barm áður en hann ræðst á aðra skóla. Umræðan verður að snúast um aukin gæði menntunar, hvar svo sem hún er fengin.