Áhrifamáttur bloggsins

Blogg veitir nokkrum mönnum tækifæri til að láta skoðanir sínar í ljós nær daglega. Þar má nefna til dæmis Björn Bjarnason og Egil Helgason, sem taka virkan þátt í umræðum þjóðfélagsins. En getur verið að bloggið sé eins og Hyde Park Corner í Lundúnum, afkimi fyrir sérvitringa?

Í BA ritgerð minni skrifaði ég um blogg og stjórnmál. Afar áhugavert var að skoða þetta tvennt í samhengi enda hefur bloggið verið lítið skoðað á Íslandi í fræðilegum tilgangi. Meðal þeirra spurninga sem ég reyni að svara í ritgerð minni er hvort bloggið getur verið áhrifamikill upplýsingamiðill þjóðfélagsumræðunnar. Umdeilt er hvort bloggari geti haft trúverðugleika, áhrif og völd í okkar samfélagi.

Áhrif bloggarans takmörkuð
Ljóst er að á Íslandi er aðgengi að tölvu og veraldarvefnum með því besta í heiminum. Flestir Íslendingar eiga þar af leiðandi auðvelt með að taka þátt í bloggumræðum sem lesendur eða höfundar eigin bloggs. Hins vegar er staðan allt önnur í flestum öðrum löndum og því er hópurinn sem tekur þátt í bloggumræðum afar takmarkaður. En hvert sem litið er sést ávallt kjarni vinsælla blogga sem ríkir innan bloggheimsins. Oftast eru það skoðanamyndandi einstaklingar í þjóðfélaginu sem virðast fá mesta athygli. Ef bloggarinn er ekki fjölmiðlamaður, háskólamenntaður, stjórnmálamaður, framkvæmdastjóri eða formaður einhvers félags má teljast afar ólíklegt að hefðbundnir fjölmiðlar á Íslandi muni veita skrifum þess bloggara einhverja athygli og þar af leiðandi er talið að skrifin hafi afar takmörkuð áhrif á þjóðfélagsumræðuna. Raunin er sú að meirihluti blogga hafa svo sem engin áhrif og draga fáa lesendur að sér. Samt sem áður eru blogg á Íslandi vel tengd við hefðbundna fjölmiðla og í ljós kom að það er mjög einfalt að margfalda heimsóknir bloggsins á örfáum dögum með því að blogga við fréttir á til dæmis mbl.is. Það má telja að íslenskt blogg eigi mikla möguleika á að geta orðið áhrifamikið ef það er notað með réttum hætti. En augljóst er að viðvera fjölmiðla- og stjórnmálamanna sé nauðsynleg til að bloggið geti talist trúverðugt.

Lýðræði á veraldarvefnum
Fjöldi stjórnmálamanna hafa stofnað eigið blogg og vefsíður. Það er athyglisvert að einn elsti þingmaðurinn, Björn Bjarnason, skuli vera meðal fyrstu bloggara Íslendinga. Nokkuð öflug umræða fór fram þegar Björn Bjarnason tók í notkun tölvupóst og stofnaði sitt blogg. Guðrún Helgadóttir, fyrrverandi alþingismaður, varaði við tækninýjungum þáverandi menntamálaráðherra, sem var þá Björn Bjarnason. Það var ekki bloggið sem Guðrún var að bregðast við í þessu tilfelli heldur tölvupóstþjónusta ráðherrans. Ekki tíðkaðist á þeim tíma að nota tölvupóst sem samskiptatæki og um þetta ritaði Guðrún eftirfarandi í Morgunblaðinu þann 20. maí árið 1995:

„Menntamálaráðherra á auðvitað heiður skilinn fyrir að bjóða þessa þjónustu þeim sem hana geta þegið. En öll starfsemi stofnana ríkisins verður að vera aðgengileg öllum landsmönnum. […] Mín vegna má öll þjóðin eiga tölvur og mótöld. Það er víst ágæt skemmtun að komast inn í „gagnslausu síðurnar“ á Internetinu, ef menn þarfnast þess ekki til annars. Þar má sjá hvað vatnsborðið er hátt í klósettkassa einhvers manns í Texas og hvað er eftir í kaffikönnunum í Háskólanum í Cambridge. Og svo er hægt að spjalla við nágrannana eða menntamálaráðherrann og enginn þarf nokkru sinni að að hitta neinn.“

Það er mjög ólíklegt að einhver myndi vilja taka undir orð Guðrúnar nú. En með tækninýjungum getur almenningur haft samband beint við valdamenn þjóðarinnar og þar með rofið einangrunarstöðu þeirra. Því getur vel verið að bloggið þurfi að sætta sig við ákveðið magn af gagnrýni þangað til að það verður viðurkenndur hluti af þjóðfélagsumræðunni og öflugt samskiptatæki milli þegna landsins og ráðamanna þess. Lýðræðið og aðgengi að ráðamönnum á Íslandi telst að mörgu leyti til fyrirmyndar og hefur bloggið sem samskiptatæki kannski engin byltingarkennd áhrif hér. En bloggið veitir öðrum fjölmörg tækifæri til að tjá sig. Sem dæmi má nefna að konur í Íran nota blogg til að tjá sig nafnlaust um ástandið í landinu og bloggað er frá átakasvæðum í heiminum þar sem takmarkað tjáningafrelsi ríkir. Blogg er oftast ókeypis og einfalt að nota og fátt getur komið í veg fyrir að bloggskrif eigi sér stað. Eina sem þarf er aðgengi að tölvu og veraldarvefnum. Hins vegar hafa yfirvöld einstakra landa gengið svo langt, til aðgerða gegn bloggheiminum sem þeir eiga erfitt með að stjórna, að fjöldi bloggara hefur þurft að sitja fangelsisrefsingu vegna skrifa sinna á veraldarvefnum. Þau lönd sem stuðla að slíkum mannréttindabrotum eru oftast vel þekkt fyrir að draga úr tjáningafrelsi þegna sinna.

Trúverðugleiki er lykilatriði
Ein meginforsenda þess að bloggið geti áunnið sér trúverðugleika, og þar með völd, er að skoðanamyndandi einstaklingar taki þátt og notfæri sér blogg sem tjáningamiðil. Fyrir vesturheiminn virðist sú forsenda vera til staðar. Afleiðingar þess að skoðanamyndandi einstaklingar taki þátt í bloggumræðum er að hefðbundnir fjölmiðlar veiti þessum nýja miðli athygli. Ef þessir sömu einstaklingar hverfa af vettvangnum og snúa sér að öðru er gert ráð fyrir að hlutverk bloggsins í þjóðfélagsumræðunni verði afar takmarkað. Sumir ganga svo langt og segja það þá verða tilgangslaust. Endar þá bloggið kannski eins og Hyde Park Corner í Lundúnum, afkimi fyrir sérvitringa?